American footballen komen in verschillende maten, aangepast aan de leeftijd en handgrootte van de spelers. De vier hoofdformaten zijn Pee Wee, Junior, Youth (Intermediate) en Official (ook wel wedstrijdbal voor volwassenen).
In dit artikel lees je meer over:
Maatvoering
Onderstaande tabel geeft een helder overzicht welke ballen er zijn en wat de verschillen ertussen zijn.
| Maat | Naam (veelgebruikt) | Omtrek (breedte) | Gewicht | Leeftijdsgroep | Omschrijving |
|---|---|---|---|---|---|
| Pee Wee | Size 6 | ± 32 cm | ± 280 gr | 6 – 9 jaar | Kleine handen, beginnende jeugd |
| Junior | Size 7 | ± 33 cm | ± 320 gr | 10 – 12 jaar | Voor jeugdteams tot 12 jaar |
| Youth | Size 8 | ± 34 com | ± 360 gr | 12 – 14 jaar | Voor pubers of middle school |
| Official | Size 9 / Official | ± 36 cm | ± 400 gr | 14 jaar en ouder | Voor oudere jeugd en senioren |
Elke bal heeft meestal een aanduiding erop gedrukt, zoals “Size 7 – Junior” maar soms hanteren fabrikanten verschillende maatnummers (bijv. Pee Wee wordt soms maat 5 genoemd, elders maat 6). Belangrijker is de leeftijdscategorie en de afmetingen. Zo is een Pee Wee-bal duidelijk kleiner en lichter dan een Official-bal. Maar je kunt het ook herkennen aan:
- Pee Wee (Size 6): duidelijk kleiner, voelt meer als een rugbybal voor kinderen.
- Junior (Size 7): iets groter, nog steeds compact in hand.
- Youth (Size 8): bijna even groot als de officiële bal, maar net wat slanker.
- Official (Size 9): volle grip nodig met grotere handen, zoals in de NFL.
Jeugd- en collegeballen zijn vaak te herkennen aan de twee witte strepen op de bal. Echter is dit niet bij elk merk en type bal waardoor je de maat van de bal niet altijd kan herkennen aan de strepen.
Om te testen of een bal de juiste maat is kan je eenvoudig onderstaande stappen doorlopen:
- Vraag een speler om de bal vast te pakken met hun hand over de laces.
- Als ze hun vingers niet bij de laces krijgen, is de bal waarschijnlijk te groot.
Materiaal van de bal
American footballs worden gemaakt van verschillende materialen. De keuze van het materiaal beïnvloedt hoe de bal aanvoelt, presteert en hoe je hem moet onderhouden. De drie meest voorkomende categorieën zijn rubber, synthetisch leer (composiet) en echt leer.
Rubber ballen
Rubberen ballen (soms ook foam/rubber compound) zijn vaak te vinden in speelgoedwinkels of worden gebruikt voor jongere kinderen en recreatie. Ze zijn doorgaans het meest betaalbaar. De buitenkant is volledig van rubber of schuim, wat enkele voordelen biedt:
- Voordelen: Rubber ballen zijn goedkoop en goed bestand tegen ruw gebruik. Ze kunnen tegen een stootje, zijn duurzaam en waterbestendig – een rubber bal zuigt geen water op in de regen, dus hij zal niet zwaar worden of opzwellen. Bovendien geeft de stroeve rubberstructuur vaak best goede grip, zelfs als de bal nat is.
- Nadelen: Het nadeel is dat pure rubberen ballen doorgaans niet het officiële gewicht en stuitergedrag hebben. Ze kunnen te licht zijn en anders stuiteren (meer als een stuiterbal) vergeleken met lederen ballen. Ook is de vlucht door de lucht wat anders, omdat het oppervlak minder verfijnd is. Rubberen ballen zijn minder gebalanceerd en kunnen sneller scheuren of vervormen na lang gebruik. Voor serieus trainen of wedstrijden zijn ze dus minder geschikt.
Rubberen (of foam) ballen zijn ideaal voor hele jonge kinderen die nog leren gooien en vangen, of voor informele situaties (bijvoorbeeld op het strand of een tailgate-party). Ze vergen weinig onderhoud: meestal volstaat het om ze op te pompen indien nodig. Let wel op extreme hitte of kou – in fel zonlicht kan de druk in een rubber bal toenemen en in de kou juist dalen.
Synthetisch leer (composiet) ballen
Composietballen (synthetisch leer) vormen een middenweg tussen rubber en echt leer. Dit zijn ballen waarvan de buitenlaag uit kunstleer of een hybride materiaal bestaat. Ze voelen vaak soepeler aan dan puur rubber en imiteren de textuur van leer.
- Voordelen: Een goede composietbal heeft een stroef oppervlak met korrel (pebble texture) dat ontworpen is voor grip. Ze bieden veel grip, bijna vergelijkbaar met leer, vooral als ze nieuw zijn. Composietballen zijn betaalbaarder dan echt leer, maar toch behoorlijk duurzaam. Ze zijn ook beter bestand tegen vocht: synthetisch materiaal neemt weinig water op. In slechte weersomstandigheden (regen, modder) blijft een composietbal beter presteren dan een leren bal, die dan glad kan worden. Composietballen zijn daardoor ideaal als trainingsballen – je kunt ze gebruiken op nat gras zonder bang te zijn dat het leer beschadigt. Bovendien zijn ze geschikt voor amateurwedstrijden of jeugdwedstrijden waar de kosten en robuustheid belangrijk zijn.
- Nadelen: Hoewel duurzaam, zullen composietballen na verloop van tijd hun griplaag kunnen verliezen; het oppervlak kan slijten en gladder worden na intensief gebruik. Ze benaderen het gevoel van leer, maar puristen merken op dat een leren bal nóg beter in de hand ligt en met de tijd juist beter wordt, terwijl synthetisch materiaal na slijtage minder grip geeft. Ook zijn composietballen iets lichter en zachter aanvoelend dan leer – dit kan voor de werp- en traptechniek kleine verschillen geven. Ten slotte is een composietbal meestal niet toegestaan als officiëel wedstrijdbal op hoger niveau; daar eist men echt leer.
Qua onderhoud zijn synthetische ballen gemakkelijk: gewoon afvegen met een doek na gebruik (modder verwijderen) en droog opbergen. Ze zetten niet uit door vocht en hoeven niet ingetrapt te worden zoals leren ballen. Controleer wel regelmatig de luchtdruk en vermijd langdurige blootstelling aan fel zonlicht, want UV kan kunstmateriaal uitdrogen of kleverig maken.
Leren ballen
Leren footballs zijn de standaard op middelbare school-, college- en professioneel niveau. De buitenkant is gemaakt van echt runderleer met een genopte afwerking. Deze ballen zijn doorgaans het duurst, maar ook van de hoogste kwaliteit.
- Voordelen: Leren ballen hebben een uitstekende greep (grip), vooral wanneer ze goed zijn ingespeeld. Door het leerlooiproces heeft de lederen baloppervlakte van nature een lichte plakkerigheid (tack) die helpt bij het vangen en gooien In droge omstandigheden voelen lederen ballen fantastisch aan – quarterbacks en receivers houden van de balans tussen glad en stroef. Bovendien zijn goede leren ballen zeer duurzaam en gaan ze lang mee, vaak meerdere seizoenen, mits goed onderhouden. Na verloop van tijd kunnen leren ballen zelfs beter worden; teams “breken” nieuwe ballen in door ze te behandelen (bijv. wrijven met een borstel en speciale wax) zodat ze de gewenste grip en gevoel krijgen. Leren ballen zijn ook het zwaarst (~400 g), wat zorgt voor een stabiele vlucht en een bevredigend gevoel bij trappen en lange worpen.
- Nadelen: De keerzijde is dat leren ballen duur zijn. Je betaalt meer, dus meestal worden ze alleen voor wedstrijden of serieuze trainingen gebruikt. Ze vergen ook meer onderhoud: leer moet droog worden gehouden omdat het materiaal anders water opzuigt, zwaar wordt en zelfs kan vervormen. In de regen wordt een leren bal glad en moeilijker te hanteren – daarom wisselt men in wedstrijden bij nat weer regelmatig de ballen en droogt ze aan de zijlijn. Ook moeten leren ballen op de juiste manier worden opgeborgen (niet in extreme hitte of kou, want het leer kan uitdrogen of hard worden). Tot slot moeten nieuwe leren ballen ingespeeld worden; vers uit de doos zijn ze vaak nog wat glad door fabrieksafwerking en moeten ze “los” komen. Dit kost wat tijd en moeite.
Onderhoudstip: Een leren bal onderhoud je door hem na gebruik schoon te maken (met een droge of licht vochtige doek, geen agressieve schoonmaakmiddelen), en te laten drogen aan de lucht (nooit op een radiator of in de volle zon leggen om te drogen). Houd de bal op de juiste spanning; langdurig te zacht staan kan de vorm schaden. Er bestaan speciale conditioners en borstels voor leren American footballs om de grip te optimaliseren – veel teams hebben hun eigen ritueel om wedstrijdballen klaar te maken. Bij goed onderhoud gaat een leren bal vele wedstrijden mee en behoudt hij zijn eigenschappen.
Conclusie materiaal: Voor trainingen bij slecht weer of beperkte budgetten zijn rubber- of composietballen prima keuzes – ze zijn robuust en vergen weinig zorg. Voor officiële wedstrijden en de beste prestaties is een leren bal verplicht en ook het beste, mits je bereid bent deze goed te onderhouden. Coaches gebruiken vaak composietballen in de oefenweken en schakelen over op leren ballen vlak voor de wedstrijd, zodat spelers wennen aan het iets andere gevoel van echt leer.
Praktische tips
Kort samengevat: Kies de juiste bal voor de juiste leeftijd en situatie, en verzorg je ballen goed. Hieronder een aantal tips en aandachtspunten voor coaches:
Juiste balmaat per leeftijd
Gebruik voor jonge spelers de bij hun handgrootte passende bal. Een te grote bal frustreert de techniek. Volg de richtlijnen qua Pee Wee/Junior/Youth. Bijvoorbeeld, een team van 10-jarigen traint en speelt idealiter met Junior (10-12 jr) ballen. Zo ontwikkelen ze correcte gooi- en vangtechniek met een bal die ze goed kunnen hanteren. Stap op tijd over naar een grotere maat als de spelers ouder en sterker worden, zodat ze wennen aan de officiële bal tegen de tijd dat ze 14+ zijn.
Train zoveel mogelijk met wedstrijdachtige ballen
Probeer in trainingen dezelfde type bal te gebruiken als in jullie wedstrijden wordt voorgeschreven. Als jullie competitie leren ballen vereist, zorg dan dat jullie ook met leer trainen, al is het maar deels, zodat spelers aan het gevoel wennen. Je kunt composietballen gebruiken in nat weer of voor drills om de levensduur van je leren ballen te sparen, maar laat spelers regelmatig een echte wedstrijdbal voelen. Niets is vervelender dan tijdens een wedstrijd voor het eerst een gladde leren bal te moeten vangen terwijl je alleen rubber gewend was.
Controleer de baldruk regelmatig
Schaf een goede balpressure meter (manometer) aan en neem die mee naar elke training en wedstrijd. Leer spelers ook dat een bal op de juiste druk hoort te zijn (voor officiële ballen ±0,90 bar). Te zacht maakt de bal te slap en kan tot slechte gewoontes leiden; te hard maakt vangen lastiger en vergroot de kans op barsten van de naden. Bovendien voorkom je hiermee eventuele diskwalificatie of penalty (in hogere leagues) voor onjuiste baldruk. Tip: meet de ballen voor de wedstrijd in de kleedkamer, zeker bij koud weer (koude lucht = lagere psi). Pomp ze desnoods iets hoger op als het buiten erg koud is, om binnen de marge te blijven zodra ze afkoelen buiten.
Onderhoud je ballen
Zie ballen als investering. Reinig ze na gebruik (borstel vuil eraf, vooral bij lederen ballen, omdat zand modder het leer kan uitdrogen). Droog ballen die nat zijn geworden altijd goed af met een handdoek en laat ze op kamertemperatuur drogen. Bewaar ballen in een droge, koele ruimte – niet in een vochtige schuur of in de kofferbak van een hete auto. Voor leren ballen kan het helpen om af en toe een leerconditioner of speciale wax te gebruiken om het leer soepel te houden en grip te herstellen. Controleer ook de laces; als een veter slijtage vertoont, kun je die (laten) vervangen zodat de bal weer goed hanteerbaar is.
Gebruik de juiste ballen voor de juiste momenten
Houd onderscheid tussen wedstrijdballen en trainingsballen. Je wedstrijdballen (vaak duurder leer) houd je het liefst in topconditie: alleen gebruiken op wedstrijdveld of specifieke trainingen, en niet voor alledaagse oefeningen of op asfalt ondergrond. Voor warming-up, krachttraining (bijv. medicinebaloefeningen) of spelletjes gebruik je oudere of goedkopere ballen. Markeer ze eventueel. Zo gaan je hoogwaardige ballen langer mee en presteren ze consistenter als het telt.
Wees voorbereid op weersomstandigheden
Bij regenachtig weer, neem voldoende handdoeken mee om ballen droog te wrijven en roteer de ballen regelmatig zodat steeds een droge bal in het spel komt. Voorzie bij kou eventueel een geïsoleerde tas om ballen warm te houden voor gebruik (maar niet té warm, i.v.m. reglementen – in NFL is een verwarmde bal niet toegestaanrulebook.github.io). Bespreek met je quarterback hoe hij de bal het liefst heeft onder verschillende omstandigheden en stem je ballenbeleid daarop af.
Communiceer met je team over ballen
Leer je spelers – vooral quarterbacks, punters en kickers – om hun ballen te waarderen. Laat ze meedenken: een QB zal graag meehelpen een nieuwe bal in te spelen om het naar zijn smaak te krijgen. Dit vergroot ook het verantwoordelijkheidsgevoel: spelers die begrijpen waarom een bepaalde bal wordt gebruikt (maat, materiaal) zullen minder snel klagen of de bal de schuld geven van een fout, en ze helpen mee de ballen in goede staat te houden.